Nhiều năm nay, người ta luôn nghĩ chất béo là chất độc hại gắn liền với béo phì cũng như bệnh tim mạch, thế nhưng thực sự thì không phải vậy!
Chất béo tồn tại dưới hai dạng chất béo bão hòa và chất béo không bão hòa. Trong chất béo không bão hòa lại chia ra hai dạng chất béo dạng trans và dạng cis là 2 đồng phân của nhau. Trong số những chất béo này chỉ có loại chất béo dạng trans mới là chất béo gây ra nhiều ảnh hưởng có hại đến cơ thể và sức khỏe của con người.
Chất béo bão hòa
Chất béo bão hòa là chất béo trong cấu tạo không có nối đôi và là một dạng acid béo đơn giản được tìm thấy trong rất nhiều loại thực phẩm chẳng hạn như thịt và chế phẩm từ sữa. Trong nhiều năm, người ta vẫn tranh cãi về ảnh hưởng của chất béo này đến sức khỏe và nghiêng về phần gây hại hơn là lợi. Mặc dù được coi là một chất béo có ảnh hưởng tiêu cực cho sức khỏe con người nhưng chúng cũng tham gia vào rất nhiều chức năng của cơ thể như cấu tạo màng tề bào. Chính vì vậy, các tổ chức y tế khuyến nghị lượng chất béo bão hòa nên chiếm bao nhiều phần trăm trong chế độ ăn ám chỉ nếu ăn vượt quá con số đó trong thời gian dài có thể sẽ gây bệnh.
Chất béo không bão hòa
Chất béo không bão hòa là chất béo trong cấu tạo có ít nhất một nối đôi. Khi bị bẻ gãy chúng sẽ chuyển thành hai dạng là chất béo không bão hòa đơn và chất béo không bão hòa đa. Khác với chất béo bão hòa, chất béo không bão hòa luôn được coi là có tác dụng tốt đối với sức khỏe. Chúng ngày càng xuất hiện rộng rãi trong chế độ ăn ngày này. Dầu thực vật, các loại hạt, đậu đỗ, cá và rau củ quả, Nghiều nghiên cứu chỉ ra rằng chất béo không bão hòa giúp giảm cân, giảm viêm và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Bí mật về chất béo còn ít người biết?
Chất béo bão hòa có gây ra bệnh tim mạch không?
Từ lâu người ta đã coi chất béo bão hòa là một yếu tố gây ra bệnh tim mạch vì chúng làm tăng lượng cholesterol trong cơ thể. Tuy nhiên những nghiên cứu gần đây lại chỉ ra rằng việc giảm lượng chất béo bão hòa không làm giảm nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch
Ăn nhiều chất béo có gây ra béo phì không?
Chế độ ăn hạn chế chất béo đã bùng nổ vào khoảng những năm 80-90 của thế kỷ trước, cho rằng giảm chất béo giúp giảm tích lũy mỡ bụng và mông. Nhưng điều đó hoàn toàn không đúng!
Sự thật là khi cơ thể được tiếp xúc với những chất béo lành mạnh thì cũng ngừng xuất hiện những cơn đói cồn cào và sự thèm thuồng ăn uống. Đó là vì một gam chất béo có thể cung cấp tới 9kcal lớn hơn hơn gấp đôi so với 1g tinh bột hoặc 1g protein. Lý do nữa là chất béo giúp làm giảm nồng độ ghrelin, một loại hormone gây ra cơn đói, hiệu quả hơn carbohydrate. Đó là cơ sở khoa học của một chế độ ăn gọi là Ketogenic hay Keto -một hot trend (trào lưu thịnh hành ở các nước phương tây) trong việc giảm cân đốt mỡ.
Đồ ăn nhiều chất béo bão hòa là đồ ăn không lành mạnh?
Đây là một hiểu nhầm tai hại của nhiều người! Một số loại đồ ăn có chứa nhiều chất béo bão hòa nhưng lại rất tốt cho cơ thể. Vấn đề mấu chốt là một loại thực phẩm không chỉ có chất béo bão hòa mà còn cả tá các loại chất dinh dưỡng khác đi kèm và cần có để hấp thu vào cơ thể tốt hơn. Chẳng hạn như sô cô la đen có chứa lượng chất béo bão hòa cao nhưng cũng cung cấp nhiều chất chống oxi hóa, mangan và đồng. Trứng, sữa và phô mai cũng thế, đó là những siêu thực phẩm của thực phẩm lành mạnh.
Chất béo dạng trans cần phải tránh tuyệt đối?
Chất béo dạng trans cũng tồn tại trong tự nhiên ở một số thực phẩm và thường thì chúng không gây hại cho sức khỏe. Điều đáng nói là những chất béo dạng trans nhân tạo lại xuất hiện ở khá nhiều thực phẩm chúng ta tiêu thụ hàng ngày và gây ra ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe con người. Chất béo dạng trans nhân tạo được hình thành do quá trình hydro hóa trong ngành công nghiệp thực phẩm giúp thêm phân tử hidro vào dầu thực vật dạng lỏng để bảo quản đồ được lâu hơn, tăng thêm hương vị và tạo độ chắc cho thực phẩm. Chất béo dạng trans về cơ bản là xuất hiện nhiều ở thực phẩm chế biến sẵn như bánh kẹo, đồ ngọt.
Tóm lại, chất béo là chất dinh dưỡng, là một thành phần cần thiết phải có trong cơ thể chúng ta và chắc chắn đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe với điều kiện là phải sử dụng đúng loại và đúng lượng. Những loại thực phẩm tự nhiên, tươi sống thì luôn mang lại nguồn chất béo tốt. Những thực phẩm chế biến sẵn hoặc chiên ngập dầu thì cần tránh xa. Nhưng đừng tránh quá xa lượng chất béo bão hòa vì chúng cũng rất tốt cho sức khỏe nếu ăn đúng lượng. Một lượng chất béo cung cấp khoảng 10% calories mỗi ngày sẽ là liều an toàn cho mỗi người.
Ts. Bs. Phan Bích Nga – Viện Dinh dưỡng
